Zbędne kilogramy na wadze są niezdrowe dla każdego, ale szczególnie są niebezpieczne dla matek w ciąży i ich przyszłego dziecka. Powikłaniom u kobiet w ciąży, które mają nadwagę poświęciłem mój poprzedni artykuł. Tutaj skoncentrujemy się na omówieniu problemów zdrowotnych u dzieci tych matek.
Nadwaga u kobiet ciężarnych podobnie jak u wszystkich innych ludzi może się pojawić na skutek różnych czynników.
Najczęściej podawane czynniki ryzyka dla otyłości i nadwagi to:
- Brak aktywności fizycznej (telewizor, siedząca praca, gry komputerowe)
- Niezdrowa dieta (tłusto i słodko, dużo produktów przetworzonych ze sztucznymi dodatkami)
- Czynniki genetyczne
- Czynniki chorobowe
Większość artykułów naukowych mówiących o nadwadze i otyłości podaje tzw. indeks masy ciała by zdefiniować te stany.
Indeks masy ciała jest też znany jako BMI albo “Body Mass Index.” Aby go obliczyć potrzebujemy naszą wagę w kilogramach i wzrost w metrach. Następnie dzielimy wagę wyrażoną w kilogramach przez wzrost podniesiony do kwadratu i wyrażony w metrach, czyli BMI = waga w kg / wzrost m2.
Nadwaga występuje gdy BMI jest powyżej 25 ale poniżej 29.9 kg/m2.
Otyłość zdiagnozujemy gdy BMI jest powyżej 30.
Są trzy zdefiniowane klasy otyłości: I gdy BMI 30.0-34.9, II gdy BMI 35-39.9 i III gdy BMI powyżej 40 kg/m2.
Źrodła naukowe podają że w Polsce aż do 46% dorosłych kobiet ma nadwagę a około 15% z nich cierpi na otyłość. Procent kobiet z otyłością w wieku rozrodczym to około 6%.
Efekty nadwagi i otyłości u matki na jej dziecko można podzielić na cztery kategorie:
- W trakcie ciąży albo tzw. przedporodowe (prenatalne)
- W trakcie porodu lub około-porodowe
- Występujące zaraz po porodzie
- Długoterminowe po porodzie
Poniżej omówię każdą grupę oddzielnie dla głębszego ich zrozumienia (artykuł referencyjny).
Powikłania u płodu przed porodem spowodowane otyłością u matki
Wady wrodzone
NIe wiadomo dokładnie dlaczego u dzieci urodzonych przez maki z nadwagą diagnozuje się więcej wad wrodzonych ale mamy kilka teorii na ten temat. Lekarze spekulują, że wady te są konsekwencją niezdiagnozowanej cukrzycy u matek, stanów hiperglikemicznych (=wysokie cukry) i niedoborów ważnych składników w diecie.
W Tabeli poniżej podaję ryzyko występowania niektórych wad wrodzonych u dzieci matek z indeksem masy ciała powyżej 30 kg/m2 w porównaniu do matek z normalną wagą w trakcie ciąży.
| Typ Wady Wrodzonej | Ile razy jest większe ryzyko dla kobiet z BMI > 30 kg/m2 | Kobiety z normalnym BMI |
|---|---|---|
| Bezmózgowie | 1.39 | 1 |
| Rozszczepienie rdzenia kręgowego | 2.24 | 1 |
| Wady serca 1.3 | 1.3 | 1 |
| Rozszczep wargi i podniebienia | 1.2 | 1 |
Zgon płodu
Badania statystyczne dowodzą, że nawet średni stopień otyłości u matki jest związany ze zwiększonym ryzykiem poronienia lub śmierci płodu przed urodzeniem. Czynnikami które mogą zwiększać to ryzyko są prawdopodobnie nadciśnienie u matki, stany przedrzucawkowe i rzucawkowe, cukrzyca u matki i wady wrodzone płodu.
Ponadto, z innych danych wiemy że otyłość u matki zwiększa odsetek przedwczesnych porodów a to z kolei możliwość powikłań u dziecka po porodzie.
Makrosomia – patologiczna wielkość i waga u płodu
Nadmiar kalorii w diecie matki z podwyższonym poziomem cukrów we krwi matki na które narażony jest płód często doprowadza do podwyższonej patologicznie masy ciała u takiego dziecka. Makrosomię definiuje się jako wagę dziecka która jest powyżej 90-tego centyla dla danego wieku płodowego.
U noworodka donoszonego będzie to powyżej 4 kilogramów. Dla noworodków urodzonych przedwcześnie musimy zaznaczyć wagę dziecka na siatce centylowej i odczytać wynik.
Dlaczego lekarze martwią się gdy dziecko ma makrosomię?
Makrosomia u płodu i noworodka oznacza, że dziecko będzie narażone na częstsze występowanie u niego:
- Hipoglikemii (niskie cukry po urodzeniu)
- Urazy porodowe
- Wady serca
- Problemy oddechowe po urodzeniu
- Problemy z karmieniem piersią czy nawet butelką
Powikłania u dzieci w trakcie porodu urodzonych przez matki z otyłością
Przedwczesny poród
U matek ze znaczną nadwagą obserwuje się większy odsetek porodów przedwczesnych i drogą operacyjną niż u matek z normalną wagą ciała. Wcześniactwo powoduje, że niedojrzałe dzieci muszą być przyjęte na oddział noworodkowy w celu leczenia. O metodach leczenia wcześniaków i sprzęcie używanym na oddziałach noworodkowych możecie przeczytać w moim artykule tutaj.
Urazy okołoporodowe
Na skutek zwiększonej masy ciała noworodka i problemów z parciem w trakcie porodu, u dzieci urodzonych przez matki z otyłością częściej dochodzi do urazów okołoporodowych
Uraz okołoporodowy to uszkodzenie tkanek lub organów dziecka w trakcie porodu. Może do niego dojść na skutek dużej wielkości płodu, nieprawidłowego położenia dziecka w macicy czy miednicy matki, anomalii anatomicznych u matki i nieprawidłowego prowadzenia porodu przez położnika.
Przykładem urazów porodowych mogą być:
- Złamania kości (obojczyka, kości ramiennej lub udowej)
- Krwiaki i siniaki
- Porażenie splotu ramiennego
- NIedowład nerwu twarzowego
- Pęknięcie śledziony albo wątroby
NIedotlenienie płodu i w konsekwencji dziecka przy urodzeniu
Meta-analiza danych statystycznych wykazała że istnieje silna korelacja pomiędzy wagą ciała rodzącej kobiety a wynikiem Apgar po 5 minutach od urodzenia, obecnością smółki w wodach płodowych, zaburzeniami oddychania u noworodka po urodzeniu i potrzebą resuscytacji.
Niedotlenienie płodu przed i w trakcie porodu może doprowadzić do długotrwałych konsekwencji dla dziecka. Takie dzieci mogą mieć potem problemy z rozwojem psycho-ruchowym i wymagać rehabilitacji i specjalnej edukacji w szkole.
Powikłania u dziecka zaraz po porodzie jeśli matka była zdiagnozowana na otyłość
Hipoglikemia – niski poziom cukru (glukozy)
Matki z nadwagą zwykle mają chronicznie podwyższone poziomy glukozy we krwi. Glukoza ze krwi matki przedostaje się przez łożysko do krwiobiegu dziecka. Ponieważ dziecko nie ma cukrzycy i jego trzustka pracuje prawidłowo, dochodzi do przerostu trzustki i przewlekle podwyższonej produkcji insuliny w odpowiedzi na te wysokie poziomy cukru.
Po porodzie dziecko już nie otrzymuje glukozy od matki i musi wypić wszystkie składniki pokarmowe z mlekiem. Ale, ilość cukru w mleku jest znacznie mniejsza niż ta ilość cukrów jakie dziecko otrzymywało od matki w trakcie ciąży.
W konsekwencji, poziom cukrów u takich dzieci może spaść do niebezpiecznie niskiego poziomu i dzieci będą musiały być dokarmiane butelką lub nawet otrzymywać kroplówki z glukozą przez pierwsze kilka dni po porodzie.
Po kilku dniach trzustka przystosuje się do mniejszej ilości otrzymywanych cukrów i zmniejszy produkcję insuliny u dziecka doprowadzając do zdrowej równowagi. Jednakże, nie wolno nam nigdy ignorować hipoglikemii u noworodka bo jeśli nie zareagujemy na czas to może ona doprowadzić u dziecka do ospałości, trudności w karmieniu, bezdechów czy nawet drgawek.
Nieleczone ekstremalnie niskie poziomy cukru (glukozy) u dziecka mogą nawet doprowadzić do nieodwracalnych problemów w rozwoju psycho-ruchowych.
Zaburzenia oddechowe
Istnieje wiele mechanizmów fizjologicznych wyjaśniających częstsze występowanie problemów oddechowych u dzieci urodzonych przez matki z otyłością. Jedną z naczęściej cytowanych przyczyn tego schorzenia jest opóźnione dojrzewanie surfaktantu w pęcherzykach oddechowych płuc takich dzieci.
Surfaktant jest bardzo ważną substancją chemiczną odpowiedzialną za zapobieganie zapadaniu się pęcherzyków płucnych pod koniec wydechu zapewniając prawidłową wymianę gazową w płucach (tlen i dwutlenek węgla).
Dzieci z zaburzeniami oddechowymi będą wymagały hospitalizacji na oddziale noworodkowym i leczenia tlenem a czasem nawet podłączenia do maszyn zapewniających sztuczne oddychanie.
Przyjęcie na oddział noworodków
Wiele z opisanych powyżej schorzeń takich jak wcześniactwo, niedotlenienie dziecka, aspiracja smółki, hipoglikemia czy zaburzenia oddechowe będą wymagały przyjęcia na oddział intensywnej terapii noworodka by zapewnić odpowiednie leczenie.
Długofalowe efekty otyłości matki na dziecko
Otyłość matki może wpływać nie tylko na zdrowie płodu i noworodka zaraz po porodzie ale także modyfikować dobrostan tego dziecka w jego przyszłym całym życiu. Dzięki coraz większej ilości badań statystycznych dowiadujemy się, że dzieci takich kobiet jako dorośli są częściej diagnozowane na cukrzycę, otyłość, zespół metaboliczny i choroby sercowo-naczyniowe.
Naukowcy stawiają hipotezę, że otyłość u ciężarnej jest w stanie wpłynąć na różne geny u dziecka programując do pewnego stopnia ich przyszłe zdrowie i dolegliwości, zwłaszcza w sferze dotyczącej ich wagi i oporności na insulinę.
Podsumowanie:
Jak widzimy z moich dwóch afrtykułów, waga matki ciężarnej wpływa zarówno na zdrowie matki jak i jej dziecka. Starajmy się być zdrowi. Waga ciała jest czynnikiem wpływającym na zdrowie, który możemy zmodyfikować przez dietę i zdrowy tryb życia.
Jeśli masz nadwagę i jesteś w ciąży, skontaktuj się z położnikiem by przedyskutować jak najlepiej monitorować taką ciąże by zapobiec, rozpoznać i leczyć jakiekolwiek problemy związane z twoim stanem zdrowia.