Polacy tak jak i większość ludzi w krajach rozwiniętych prowadzą niezdrowy styl życia. Na skutek niezdrowej diety, wygód współczesnego świata i braku wysiłku fizycznego wielu z nas ma nadwagę lub otyłość.
Wyjaśnijmy co to jest nadwaga i otyłość. Do dokładnego zdiagnozowania każdego stanu potrzebujemy obliczyć ile wynosi dla danej osoby indeks masy ciała (BMI – Body Mass Index). A do obliczenia BMI musimy znać wagę w kilogramach i wzrost w metrach. Obliczając BMI należy podzielić wagę wyrażoną w kilogramach przez wzrost podniesiony do kwadratu i wyrażony w metrach, czyli BMI = waga w kg / wzrost m2.
Osoby u których BMI jest powyżej 25 ale poniżej 29.9 kg/m2 mają nadwagę.
U osób u których BMI jest powyżej 30 zdiagnozujemy otyłość.
Dodatkowo otyłość można podzielić na kategorie: I z BMI 30.0-34.9, II z BMI 35-39.9 i III z BMI powyżej 40 kg/m2.
Szacuje się że w Polsce 46% kobiet ma nadwagę i 15% z nich jest otyłych (dane z 2021 roku). Odsetek kobiet z otyłością w wieku rozrodczym wynosi co najmniej 6% (dane dodatkowe).
Ponieważ większość z nas już wie że nadmierne kilogramy wagi nie są dla nas zdrowe, nie zdziwi to nikogo, że nadwaga i otyłość będzie się wiązać z problemami dla matki jak i dziecka.
Poniżej omówię skutki otyłości dla zdrowia matki; powikłaniom u noworodka poświęciłem oddzielny artykuł i znajdziecie go tutaj.
Następstwa otyłości u kobiet ciężarnych można podzielić na cztery grupy:
- W trakcie ciąży lub w okresie przedporodowym
- W czasie porodu – okres okołoporodowy
- Po porodzie – okres poporodowy
- Długotrwałe skutki na resztę życia
Skutki otyłości u ciężarnych w czasie trwania ciąży
Poronienia i przedwczesne porody
Wiele badań naukowych dowodzi że u ciężarnych z otyłością dochodzi częściej do poronień (utraty ciąży) lub porodów przedwczesnych.
Kobiety z otyłością mają 1.3 razy większe ryzyko utraty ciąży w porównaniu z kobietami bez zdiagnozowanej nadwagi lub otyłości. Co gorsza, u otyłych kobiet które mają w wywiadzie już jeden przypadek utraconej ciąży, ryzyko ponownego poronienia jest 1.75 raza wyższe.
Nadciśnienie w ciąży
Ciśnienie krwi w trakcie ciąży ma wpływ na dobrostan matki i płodu. Znaczne nadciśnienie może prowadzić do niższej urodzeniowej wagi dziecka, lub w skrajnych przypadkach zagrozić życiu matki i dziecka. Wczesne rozpoznanie nadciśnienia w ciąży i wdrożona terapia może zapobiec wielu powikłaniom u matki dziecka
Nadciśnienie u kobiet ciężarnych spotyka się 2.5 razy częściej w grupie kobiet z otyłością I kategorii i 3.2 razy częściej u kobiet z otyłością II i III kategorii.
Stany przedrzucawkowe i rzucawkowe (eklampsja i pre-eklampsja)
Rzucawka porodowa to stan zagrożenia życia u kobiety w trakcie ciąży, porodu lub w pierwszych tygodniach po porodzie. Charakteryzuje się wystąpieniem drgawek, nadciśnienia tętniczego krwi i wystąpieniem białka w moczu (więcej o rzucawce).
Stany przedrzucawkowe to stany chorobowe gdzie kobieta może mieć nadciśnienie tętnicze i białkomocz mniejszego stopnia a drgawki się jeszcze nie pojawiły.
Badania statystyczne na dużej grupie kobiet (ponad 1.3 miliona) wykazały związek między otyłością a stanami rzucawkowymi. Ryzyko rzucawki podwaja się u kobiet za każdym razem gdy BMI zwiększy się o 5-7 kg/m2.
Cukrzyca ciążowa
Część kobiet które nie miały cukrzycy przed zajściem w ciążę, będą miały nieprawidłowe poziomy glukozy w trakcie ciąży i zostanie u nich zdiagnozowana tzw. cukrzyca ciążowa lub ciężarnych. Kobiety z otyłością pierwszej kategorii mają 3.6 raza większe ryzyko wystąpienia takiej cukrzycy, a kobiety z otyłością 2-ej i 3-ej kategorii 8.6 razy wyższe ryzyko takiego powikłania.
Skutki otyłości w czasie porodu
Otyłość w czasie ciąży wpływa na na warunki porodowe, co najważniejsze zmniejsza szanse rodzącej na poród naturalny.
Niższy odsetek porodów naturalnych
Odsetek porodów przez cięcie cesarskie jest 1.46 raza wyższy u kobiet z nadwagą i 2 razy wyższy u ciężarnych z otyłością w porównaniu do rodzących mających normalną wagę ciała.
Zaobserwowano też, że sukces próby porodu naturalnego po poprzednim cięciu cesarskim jest odwrotnie proporcjonalny do wysokości indeksu masy ciała (BMI) u rodzącej kobiety. Czyli, im wyższy BMI, tym niższe szanse na sukces porodu naturalnego po poprzednim cięciu cesarskim.
Przy okazji chciałbym zaznaczyć, że większość położników nie lubi prowadzić czy proponować porodu naturalnego kobiecie, która urodziła poprzednie dziecko przez cięcie cesarskie.
Częstsze Powikłania przy próbach znieczulenia kobiet rodzących
U kobiet z nadwagą i otyłością obserwuje się zwiększoną ilość powikłań w trakcie i po znieczuleniu do porodu.
Najczęstsze problem to:
- Potrzeba wielu nakłuć lędźwiowych by uzyskać znieczulenie
- Ukłucie opony twardej
- NIedociśnienie po znieczuleniu
- Trudności przy intubacji w trakcie znieczulenia ogólnego
- Znieczulenie działa przez krócej niż przewidywano
Skutki otyłości u kobiet ciężarnych po porodzie
Następstwa podwyższonej wagi ciała w ciąży są też obserwowane po zakończonym porodzie dziecka.
Zakrzepy żylne
W porównaniu do kobiet które mają normalny indeks masy ciała, zakrzepy żylne po porodzie występują 2.5, 2.9 i 4.6 razy częściej u kobiet z otyłością I, II i III stopnia.
Depresje poporodowe
Badania statystyczne dowodzą że stany depresyjne u kobiet ciężarny w trakcie ciąży jak i po porodzie występują częściej jeśli kobieta ma znaczną nadwagę lub otyłość.
Problemy z karmieniem piersią
W mojej praktyce neonatologicznej spotykałem się często z trudnościami z karmieniem piersią u kobiet z nadwagą. Matki karmiące często skarżyły się na opóźnioną produkcję mleka i problemy z niedostateczną ilością mleka. Niemniej jednak, należy zachęcać te kobiety do karmienia piersią bo dzięki temu jest im łatwiej pozbyć się zbędnych kilogramów wagi ciała i karmienie naturalne ma także duży wpływ na zmniejszenie ryzyka pojawienia się u nich cukrzycy typu 2 w późniejszym życiu.
Zakażenia i krwawienia
Badania naukowe donoszą także, że nadwaga i otyłość u rodzących jest dodatkowym czynnikiem ryzyka na wystąpienie zakażeń krwawień poporodowych.
Długotrwałe skutki otyłości u ciężarnych dla ich przyszłego zdrowia
Współczesna medycyna co raz częściej podkreśla znaczenie czynników chorobowych i pozytywnych na zdrowie do końca naszego życia. Poniżej trochę faktów na temat, jak otyłość w ciąży może wpływać na przyszłe zdrowie kobiet.
Utrzymywanie się nadmiernej wagi ciała po porodzie
Kobietom otyłym i tym które przybrały bardzo dużo na wadze w trakcie ciąży jest o wiele trudniej zgubić kilogramy niepotrzebnej im masy ciała po porodzie. Najlepszym rozwiązaniem które im w tym pomoże jest karmienie piersią i wysiłek fizyczny.
Częstsze choroby sercowo-naczyniowe
Jak opisałem powyżej, u kobiet z otyłością obserwuje się częstsze występowanie stanów rzucawkowych i przedrzucawkowych. Kobiety które były dotknięte tymi powikłaniami będą miały wyższe ryzyko wystąpienia przewlekłego nadciśnienia i chorób sercowo-naczyniowych w ich przyszłym życiu.
Cukrzyca typu dorosłych tzw. typ 2
Cukrzyca typu dorosłych jest częstym schorzeniem przewlekłym dotykającym nasze społeczeństwo. Jest ona ważnym i niedocenianym czynnikiem ryzyka dla wystąpowania zawałów serca i udarów mózgu.
Wiele badań naukowych dostarczyło nam danych na to, że kobiety które były otyłe w trakcie ciąży i miały rozpoznaną cukrzycę ciążową mają dużo wyższe ryzyko wystąpienia cukrzycy typu dorosłych w ich przyszłym życiu.
Podsumowanie
Nadwaga a zwłaszcza otyłość w ciąży wiąże się z podwyższonym ryzykiem wystąpienia wielu problemów zdrowotnych u matki; zarówno w trakcie ciąży jak i po porodzie. Prawdopodobnie część z tych problemów i powikłań młode kobiety, które planują zajść w ciążę mogą uniknąć poprzez zastosowanie odpowiedniej diety i zmianę stylu życia.
U kobiet ciężarnych z otyłością należy wdrożyć częstą kontrolę lekarską by wszelkie powikłania takiej ciąży móc rozpoznać wcześnie i odpowiednio leczyć.
W moim drugim artykule opisałem wpływ otyłości u ciężarnych kobiet na zdrowie płodu i noworodka.