Żółtaczka noworodkowe jest najczęstszym schorzeniem występującym u zdrowych i donoszonych noworodków. Około 60% donoszonych noworodków będzie miało żółtaczkę, ale tylko jedno na 20 dzieci będzie wymagało leczenia.
Żółtaczka u niemowlaków jest bardzo skomplikowanym problemem dlatego też napisałem kilka szczegółowych artykułów na ten temat; znajdziecie je na mojej stronie internetowej „NeoPedEdu.pl„. Zachęcam do szukania tych artykułów używając wyszukiwarki i wpisania terminów “żółtaczka, hiperbilirubinemia i fototerapia”.
W tekście poniżej zamieściłem odpowiedzi na najczęściej zadawane mi pytania na temat żółtaczek.
Czym jest żółtaczka noworodkowa?
Żółtaczka noworodkowe jest schorzeniem które pojawia się u dzieci w pierwszych dwóch tygodniach po urodzeniu i objawia się zażółceniem skóry. Za żółty kolor skóry odpowiedzialna jest substancja chemiczna która nazywa się bilirubiną.
Bilirubina występuje normalnie u każdego człowieka, powstaje jako czynnik uboczny rozpadu krwinek czerwonych. Istnieje wiele przyczyn zarówno fizjologicznych jak i patologicznych które mogą powodować podwyższone poziomy bilirubiny.
Przy wysokich poziomach bilirubiny we krwi, ta substancja chemiczna może się przedostawać do skóry powodując jej zażółcenie. Jeśli poziomy bilirubiny są bardzo wysokie, to bilirubina może przedostawać się do mózgu powodując nawet ciężkie uszkodzenia neurologiczne czy śmierć.
Chcę jednak podkreślić że w przeważającej ilości przypadków żółtaczka noworodkowa jest przypadłością bardzo łagodną i jeśli wymaga leczenia łatwo wyleczalną.
Jak często pojawia się żółtaczka u noworodków?
Żółtaczka noworodkowa wystąpi nawet u 60% do 70% zdrowych donoszonych noworodków. Wcześniaki będą narażone nawet w większym procencie.
Jakie są objawy żółtaczki u niemowlaka?
Większość noworodków cierpiących na żółtaczkę nie będzie miało żadnych innych objawów poza zażółceniem ich skóry i białkówek oka. Czasami dzieci z żółtaczką mogą być trochę ospała i mieć problemy z karmieniem.
Przy bardzo wysokich poziomach bilirubiny zagrażających układowi neurologicznemu, dzieci mogą być bardzo ospałe, mieć obniżone napięcie mięśniowe, nieregularnie oddychać lub mieć drgawki. W niezmiernie rzadkich przypadkach żółtaczka noworodkowe może skończyć się śmiercią.
Jak szybko po porodzie pojawia się żółtaczka?
Zwykle żółtaczka pojawi się w drugim albo trzecim dniu po porodzie. Jeśli zauważymy znaczne zażółcenie skóry w pierwszych 24 godzinach od porodu, najczęściej jest to spowodowane przez żółtaczkę patologiczną i będzie wymagało szybkiej diagnostyki i leczenia.
Jak długo trwa żółtaczka u noworodka?
Normalna żółtaczka fizjologiczna noworodków to znaczy taka bez przyczyn patologicznych zwykle zanika w ciągu 10 do 14 dni. NIe znaczy to jednak, że dziecko będzie wymagało tak długiego leczenia, jeśli takowe zaczęto.
Żółtaczka związana z karmieniem mlekiem matki może się czasami utrzymywać nawet przez dwa lub trzy miesiące, ale jest to bardzo rzadkie.
Czy żółtaczka u dziecka po porodzie to poważna choroba?
Żółtaczka jest łagodną przypadłością dla przeważającej liczby dzieci. U większości nawet nie wymaga żadnego leczenia.
Jednakże, nie można jej ignorować bo gdy zdiagnozujemy ją zbyt późno, lub leczenie nie włączy się na czas, może się skończyć bardzo poważnymi powikłaniami neurologicznymi (dziecięce porażenie mózgowe) a nawet śmiercią.
Co powoduje żółtaczkę u noworodka?
Żółtaczka jest wynikiem podwyższonych poziomów bilirubiny we krwi. Bilirubina przechodzi do skóry i powoduje zażółcenia skóry; stąd termin żółtaczka. Bilirubina powstaje na skutek rozpadu krwinek czerwonych i rozkładu czerwonego barwnika krwinek zwanego hemoglobiną. Są to normalne procesy w naszym ciele ale niektóre patologie mogą powodować ich nasilenie.
Jakie są rodzaje żółtaczek u noworodka?
Najczęstszą żółtaczką u noworodka jest tak zwana żółtaczka fizjologiczna czytaj “normalnie” występująca u dziecka i nie wymagająca leczenia. Oprócz tego jest wiele innych żółtaczek i wymagałoby to całego artykułu na ten temat który znajdziecie na mojej stronie internetowej. Tutaj tylko wymienię kilka innych częstszych żółtaczek, które spotykamy w wieku noworodkowym:
- żółtaczka spowodowana przez konflikty grupowe krwi (np. konflikt grupowy ABO)
- żółtaczka spowodowana przez defekty w ścianie komórkowej krwinek czerwonych (np. wrodzona sferocytoza)
- żółtaczka spowodowana przez wrodzone defekty enzymatyczne krwinek czerwonych (np. niedobór G6PD)
- żółtaczki spowodowane przez defekty enzymatyczne w wątrobie
- żółtaczki zaporowe albo obstrukcyjne
- żółtaczki spowodowane przez czynniki zakaźne
Jak diagnozuje się żółtaczkę u noworodka?
Diagnoza żółtaczki polega na potwierdzeniu podwyższonego poziomu bilirubiny u dziecka. Można to zrobić oznaczając bilirubinę we krwi (lub osoczu) lub bezinwazyjnie używając aparatu do pomiaru przezskórnego zwanego “bilirubinometrem”.
Istnieje wiele innych dodatkowych badań specjalistycznych, które mogą być potrzebne by zdiagnozować dokładną przyczynę żółtaczek patologicznych.
Jak się leczy żółtaczki noworodkowe?
Fototerapia (leczenie naświetlaniem) jest najczęstszą i bardzo skuteczną metodą leczenia żółtaczek. W zależności od dokładnej przyczyny żółtaczki i jej nasilenia, inne metody leczenia, które można czasami zastosować to:
- Nawadnianie i dokarmianie
- Wlew dożylny immunoglobuliny
- Wymienna transfuzja krwi
- Podanie dożylne albuminy
- Leczenie Fenobarbitalem
- Ursodiol (lek z soli żółciowych)
Jakie są skutki uboczne leczenia fototerapią?
Ogólnie biorąc, leczenie naświetlaniem jest bardzo bezpieczne. Rzadko zdarza się, że dziecko ulegnie przegrzaniu, odwodnieniu, ma luźne stolce lub wystąpią u dziecka podrażnienia skóry i wysypki na skórze.
U dzieci z pewnymi bardzo rzadkimi wadami genetyczno-metabolicznymi może wystąpić zespół brązowego dziecka.
Należy jednak pamiętać, że każdego roku miliony dzieci są leczone lampami bez żadnych ostrych czy powikłań.
Jeśli chodzi o późne powikłania, to przeprowadzenie takich badań jest bardzo trudne i obarczone niepewnością z błędami metodologicznymi. Kiedy przebadano 800 000 dzieci w ciągu 11 lat od urodzenia, które były leczone fototerapią na żółtaczkę, stwierdzono u nich częstsze występowanie guzów litych i znamion barwnikowych na skórze. Jednakże nie wiadomo czy to jest spowodowane samą fototerapią czy może właśnie podwyższonymi poziomami bilirubiny na które te dzieci były przecież narażone (żródło).
Jak długo się leczy żółtaczkę fototerapią?
Jeśli dziecko wymaga fototerapii, to zwykle można zakończyć leczenie po 1-3 dniach. Bardzo rzadko będziemy leczyć żółtaczkę przez mniej niż 12 godzin lub więcej niż 72 godziny.
Kiedy można zakończyć leczenie fototerapią u noworodka z żółtaczką?
NIe ma jednego poziomu bilirubiny przy którym byśmy zawsze decydowali by zakończyć leczenie żółtaczki. Większość lekarzy zakończy takie leczenie, gdy poziom bilirubiny będzie o 1 lub 2 mg/dl poniżej poziomu przy którym byłoby wskazane rozpoczęcie leczenia u danego dziecka i w danym momencie.
Pamiętajmy, że te poziomy decyzyjne zależą od wieku dziecka w godzinach od urodzenia i cały czas się zmieniają.
Poziom bilirubiny przy którym dzisiaj rozpocznę leczenie u konkretnego dziecka będzie inny od tego, przy którym podejmę taką decyzję jutro. W moim artykule tutaj, znajdziesz przykładowe wskazania do leczenia fototerapią.
Czy można leczyć żółtaczkę noworodkową w domu?
Leczenie tylko lekko zaostrzonej żółtaczki noworodkowej fototerapią jest możliwe do przeprowadzenia w domu, ale rzadko to robimy. Żeby to zrobić, musimy się upewnić że żółtaczka narasta powoli, że mamy możliwość przeprowadzenia badań krwi, i że mamy dostępny sprzęt do fototerapii oraz rodzice są w stanie nauczyć się jak go używać.
Osobiście jestem przeciwnikiem takiego leczenia ze względu na trudności ze sprzętem i oznaczaniem poziomów bilirubiny w domu. Moje doświadczenie z leczeniem w domu jest, że “fototerapia nie działa w domu” a potem „magicznie” staje się efektywna po przyjęciu do szpitala. Najczęściej jest to wynikiem krótszego czasu, które dziecko spędza pod lampami będąc leczone w domu bez nadzoru pielęgniarek.
Czy można wystawić noworodka na słońce by leczyć albo zapobiegać żółtaczce?
Absolutnie nie wolno tego robić. Jeśli twoje dziecko wymaga leczenia, to powinna to być właściwa, skuteczna i bezpieczna forma leczenia jaką jest fototerapia (naświetlanie lampami).
Co więcej, skóra noworodka jest bardzo wrażliwa i szybko może ulec oparzeniom od słońca. Każde dziecko z żółtaczką powinno być przebadane przez wykwalifikowanego pracownika medycznego (lekarz lub pielęgniarka) i rodzice nie powinni decydować sami o tym kiedy i jak leczyć żółtaczkę u ich dziecka.
Kiedy zgłosić się do lekarza w sprawie żółtaczki u mojego dziecka?
Jeśli masz wątpliwości co do żółtaczki u swojego dziecka, powinieneś się bezzwłocznie skontaktować ze swoim lekarzem lub pielęgniarką.
Nie decyduj sam czy zażółcenie skóry jest znaczne czy czy nie. O ile większość żółtaczek jest łagodna, to u niewielkiej liczby dzieci może dojść do ciężkich powikłań neurologicznych lub śmierci.
Te ostatnie zwykle się zdążają gdy diagnozujemy i zaczynamy leczenie zbyt późno.
Moje dziecko jest bardzo senne, czy powinnam się martwić żółtaczką?
W każdym przypadku gdy zachowanie dziecka zmienia się, niezależnie od poziomu żółtaczki należy się niezwłocznie skontaktować z lekarzem. Dzieci z podwyższonym poziomem bilirubiny (żółtaczki) mogą być senne. Podobnym zachowaniem mogą się charakteryzować takie patologie jak odwodnienie, choroby zakaźne, choroby serca czy wrodzone schorzenia genetyczno-metaboliczne.
Wszystkie wyżej wymienione przyczyny zwiększonej senności dziecka są poważne, niebezpieczne dla jego życia i wymagają szybkiej prawidłowej diagnozy.
Skóra mojego dziecka jest ciemna, jak mogę stwierdzić, czy ma żółtaczkę?
Najbardziej rzetelną metodą oznaczenia poziomu żółtaczki u dziecka jest oznaczenie poziomu bilirubiny we krwi lub w skórze przy użyciu bilirubinometru przezskórnego. Bilirubinometr ma pewne ograniczenia.
By ocenić wzrokiem stopień zażółcenia skóry powinniśmy najpierw krótkotrwale i lekko ucisnąć skórę. Jednakże, poleganie na ocenie wzrokowej jest niebezpieczne. W wielu badaniach udowodniono, że ocena wzrokowa bardzo często odbiega od rzeczywistych wartości bilirubiny we krwi i mylimy się niezależnie od karnacji skóry pacjenta.
Czy karmienie piersią zwiększa ryzyko wystąpienia żółtaczki u mojego dziecka?
Ogólnie mówiąc karmienie piersią nie powoduje żółtaczki ale może być częściowo powiązane z wystąpieniem żółtaczki u dzieci. Ponieważ jest to dość skomplikowany temat napisałem szczegółowy artykuł na ten temat który polecam do przeczytania.
Tutaj tylko wspomnę że w pierwszym tygodniu życia karmienie piersią może być powiązane z żółtaczką ponieważ doprowadza czasami do względnego nie-dokarmienia i odwodnienia u dziecka spowodowanych przez problemy z karmieniem piersią.
Po 2-3 tygodniach od urodzenia, żółtaczka może być zaostrzona przez pewne substancje chemiczne i hormonalne, które znajdują się w mleku kobiecym. W rzadkich przypadkach mogą one powodować przedłużającą się żółtaczkę. U większości dzieci, taka żółtaczka nie będzie wymagała leczenia ani zaprzestania karmienia piersią!
Poziom bilirubiny u mojego dziecka jest wysoki, co to oznacza?
Lekarze posiadają tabele lub wykresy poziomów bilirubiny które pomagają nam decydować kiedy należy rozpocząć fototerapię, lub kiedy trzeba wykonać transfuzję wymienną krwi by zapobiec powikłaniom neurologicznym spowodowanym przez toksyczne poziomy bilirubiny.
Te poziomy będą inne dla każdego dziecka, bo zależą od wielu niżej wymienionych czynników:
- Wiek ciążowy przy urodzeniu
- Wiek dziecka w godzinach od urodzenia
- Obecność zakażenia
- Objawy neurologiczne u dziecka
- Obecność konfliktu grupowego krwi
- Inne dodatkowe czynniki
Pojęcie, że “poziom bilirubiny jest wysoki” jest bardzo nieprecyzyjne. Zgaduję tu tylko – lekarz uważa że istnieją wskazania do fototerapii lub transfuzji wymiennej krwi.