Przeciwwskazania Do Karmienia Piersią


Kobieta karmiąca piersią

Często, młode mamy – które chcą karmić piersią – pytają się mnie o przeciwwskazania do takiego karmienia. Istnieje wiele informacji na temat korzyści płynących z karmienia piersią dla dziecka i matki. Jednak, mniej się mówi na temat, kiedy karmienie piersią nie jest dobrym pomysłem. W tym artykule skupię się na tym właśnie pytaniu.

Przeciwwskazania do karmienia piersią można podzielić na dwie grupy:

  • Związane ze stanem niemowlęcia
  • Przeciwwskazania ze strony matki

Ponadto, w zależności od wagi zagrożeń, przeciwwskazania można podzielić na przeciwwskazania bezwzględne i względne.

Przeciwwskazania do karmienia piersią ze względu na stan niemowlęcia:

Galaktozemia (przeciwwskazanie bezwzględne)

Jednym z głównych składników zarówno mleka modyfikowanego jak i kobiecego jest laktoza. Laktoza jest dwucukrem zbudowanym z jednostek glukozy i galaktozy. Niemowlęta z klasyczną postacią galaktozemii nie mają enzymu ułatwiającego wykorzystanie galaktozy, co skutkuje toksycznością niewykorzystanej galaktozy dla ich organizmu.

Bardzo rzadko zdarza się, aby diagnoza galaktozemii została postawiona przed urodzeniem lub zaraz po urodzeniu. W większości przypadków galaktozemię rozpoznaje się w badaniach przesiewowych ze krwi u noworodków, które wykonuje się po 24 godzinach od urodzenia. Wyniki tych badań będą dostępne nie wcześniej niż 1-2 tygodni później.

Po urodzeniu dziecko zaczyna się karmić piersią lub mlekiem modyfikowanym, a gdy tylko otrzymamy telefon z Państwowego Laboratorium o możliwości wystąpienia galaktozemii, zmieniamy mleko u takiego dziecka na specjalne mieszanki, które nie zawierają laktozy ani galaktozy. Przykładami takich preparatów są preparaty na bazie soi: ProSobee i Isomil.

Warto wiedzieć, że badanie przesiewowe w kierunku galaktozemii to tylko badanie wstępne, po którym musimy wykonać dodatkowe badania potwierdzające. Jednakże, w mojej opinii,  nie powinniśmy zwlekać z przestawieniem dziecka na mleko modyfikowane bez galaktozy, nawet jeśli wciąż czekamy na wyniki badań potwierdzających (więcej na ten temat).

Wrodzone wady metabolizmu (przeciwwskazania względne).

Wiele chorób genetycznych i metabolicznych może mieć wpływ na zdrowie niemowlęcia. Na szczęście te schorzenia nie są zbyt częste. Jeśli są obecne, mogą przynieść bardzo poważne konsekwencje dla dziecka. W przypadku większości dzieci diagnozę stawia się na podstawie stanu klinicznego noworodka w pierwszych dniach życia oraz wyników badań przesiewowych ze krwi.

Powyżej wspomniałem o galaktozemii, która jest bezwzględnym przeciwwskazaniem do karmienia piersią. Innym przykładem wrodzonego błędu metabolicznego, który jest jedynie względnym przeciwwskazaniem do karmienia piersią, jest fenyloketonuria. W tej chorobie nasz organizm nie posiada enzymu potrzebnego do użytkowania aminokwasu zwanego fenyloalaniną.

W zależności od ciężkości tej choroby, czasami można ją leczyć za pomocą połączenia częściowego karmienia piersią i podawania mieszanki wolnej od fenyloalaniny. Na szczęście mleko matki zawiera niższy poziom fenyloalaniny w porównaniu ze zwykłym mlekiem modyfikowanym.

Jeśli u twojego dziecka zostanie zdiagnozowana choroba genetyczna z zaburzeniami metabolicznymi, tylko genetycy lub specjaliści od zaburzeń metabolicznych powinni decydować, czy można bezpiecznie kontynuować karmienie piersią, a jeśli nie, jakie mleko powinno się zamiast tego podawać.

Żółtaczka lub hiperbilirubinemia (względne przeciwwskazanie)

Żółtaczka noworodków jest częstym schorzeniem dotykającym wiele dzieci nawet tych urodzonych w terminie. Objawia się żółtą skórą. Zwykle jest to łagodny stan, ale rzadko może zagrażać życiu.

Zazwyczaj – jeśli leczenie jest konieczne, żółtaczkę leczy się fototerapią. Oprócz fototerapii należy zadbać o odpowiednie nawodnienie dziecka. Dlatego należy zachęcać do karmienia piersią.

W sytuacjach, gdy żółtaczka jest ciężka, a dziecko wymaga bardzo intensywnej fototerapii lub jest kandydatem do innych bardziej agresywnych terapii, takich jak podanie immunoglobuliny lub transfuzja krwi, może być konieczne czasowe przerwanie karmienia piersią.

W trakcie takiej przerwy, matka powinna odciągać pokarm, aby jej organizm nie przestawał go wytwarzać i był gotów do wznowienia karmienia piersią, gdy stan dziecka się poprawi.

Tutaj przeczytasz mój szczegółowy artykuł o najczęstrzej żółtaczce norodka tzw. żółtaczce fizjologicznej.

Choroby dziecka

Oczywistym będzie, że niektóre stany chorobowe albo pooperacyjne, zwłaszcza po operacjach jamy brzusznej u dziecka będą tymczasowym przeciwwskazaniem do karmienia piersią lub jakiegokolwiek karmienia doustnego. 

Jednakże, jak tylko dziecko będzie mogło spożywać pokarm, mleko matki będzie prawie zawsze najlepszym dla niego rozwiązaniem by zapewnić potrzeby lecznicze i żywieniowe!

Przeciwwskazania do karmienia piersią ze strony matki

Zakażenie wirusem HIV (przeciwwskazanie bezwzględne)

W krajach rozwiniętych, kobiety u których zdiagnozowano zakażenie wirusem HIV lub zakażenia wywołane wirusem limfotropowym limfocytów T typu 1 lub 2 (HTLV 1 i 2), nie powinny karmić piersią ze względu na ryzyko przeniesienia zakażenia na dziecko.

W krajach, w których śmiertelność niemowląt jest bardzo wysoka i jest spowodowana niedożywieniem oraz innymi „prostymi” infekcjami wirusowymi i bakteryjnymi, ryzyko przeniesienia zakażenia wirusem HIV i wirusem HTLV należy oceniać pod kątem korzyści płynących z karmienia piersią dla dziecka.

W przypadku tych krajów jednym z rozwiązań mogłoby być kontynuowanie karmienia piersią i skierowanie kobiety na terapię anty-retrowirusową, jeśli jest dostępna. Innym wyborem może być odradzanie karmienia piersią, jeśli dostępna jest mieszanka, a taka opcja jest akceptowalna dla rodziny.

Gruźlica (przeciwwskazanie względne)

Gruźlica to bardzo niebezpieczna choroba bakteryjna dotykająca głównie ludzi biednych i bezdomnych, aczkolwiek każdy może się zarazić. Infekcja przenosi się z osoby na osobę przez kropelki powietrza powstające podczas kaszlu, mówienia lub śpiewania.

Zatem bliski kontakt z osobą zarażoną i zakaźną przez osobę wrażliwą, taką jak dziecko, może być niebezpieczny i stwarza wysokie ryzyko infekcji.

Kiedy matka ma czynną gruźlicę płuc, powinna odciągać swoje mleko. Bakterie wywołujące gruźlicę nie przenikają do mleka matki i jej mleko można dziecku podawać.

Prątkująca matka nie powinna mieć żadnego kontaktu z dzieckiem, dopóki nie otrzyma odpowiednich antybiotyków przez co najmniej dwa tygodnie i lekarze stwierdzą, że już nie jest zaraźliwa. 

Wirus opryszczki (przeciwwskazanie względne)

Kobiety z opryszczką narządów płciowych mogą karmić piersią. Muszą jednak zapewnić dobrą higienę osobistą, taką jak mycie rąk.

Kobiety ze zmianami opryszczkowymi jamy ustnej mogą karmić piersią, ale nie powinny całować swoich dzieci. Pamiętanie o myciu rąk i nie dotykaniu zmian chorobowych, a później dziecka jest bardzo ważne.

Kobiety z opryszczkowymi zmianami piersi nie powinny karmić piersią by uniknąć kontaktu dziecka ze zmianami skórnymi. Jeśli zdecydują się karmić piersią zdrową, bez zmian na skórze, muszą zakryć zmiany chorobowe i upewnić się, że nigdy nie dojdzie do kontaktu dziecka ze zmianami chorobowymi.

Wirusowe zapalenie wątroby typu B i C (przeciwwskazania względne)

Większość ekspertów uważa, że karmienie piersią dziecka jest bezpieczne, jeśli matka jest zainfekowana wirusem zapalenia wątroby typu B. Noworodki matek, które mają pozytywny wynik testu na obecność antygenu wirusowego zapalenia wątroby typu B, rutynowo otrzymują zaraz po urodzeniu szczepionkę przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B i immunoglobulinę.

Te dwa środki chronią je przed ryzykiem przeniesienia wirusa przez mleko matki.

Co ciekawe, chociaż zapalenie wątroby typu C można wykryć w mleku matki, zakażenie tym wirusem u matki nie jest przeciwwskazaniem do karmienia piersią.

Nadużywanie alkoholu i substancji odurzających (przeciwwskazania względne)

Kobietom nadużywającym alkoholu lub substancji opioidowych należy zalecić, aby nie karmiły piersią, dopóki nie będą w stanie powstrzymać się od tych toksycznych substancji. 

Niekontrolowane spożywanie nielegalnych narkotyków opioidowych i alkoholu może negatywnie wpłynąć na zdrowie niemowlęcia.

Jeśli matka była leczona metadonem lub buprenorfiną z powodu uzależnienia od substancji opioidowych, zachęcamy ją do podjęcia karmienia piersią swojego  dziecka.

Badania naukowe wskazują na to że, dzieci z noworodkowym zespołem abstynencyjnym (NAS), które otrzymują mleko matki po porodzie, szybciej są wypisywane ze szpitala do domu i potrzebują mniejszej ilości leków do leczenia objawów abstynencji narkotykowej.

Matka przyjmująca leki (względne przeciwwskazania)

Istnieją dosłownie setki jeśli nie tysiące leków i ziół w użyciu. Ich wpływ na dziecko karmione piersią nie jest zbyt dobrze znany. Ogólnie rzecz biorąc, większość leków podawanych matce jest bezpieczna w trakcie karmienia piersią. Stwierdzenie to jest prawdziwe pod warunkiem, że nie przenikają one do mleka matki lub ich stężenie jest znikome i nie wpływa w żaden rozpoznawalny sposób na dziecko.

Obecnie lekarze najbardziej się martwią o skutki uboczne leków stosowanych w chemioterapii i i tak zwanymi radio-farmaceutykami. Aby uniknąć narażenia dziecka na promieniowanie, trzeba odciągnąć i wyrzucić całe mleko matki, dopóki nie będzie ono wolne od substancji promieniotwórczych (radio-izotopów). Lekarze onkolodzy i radiolodzy będą w stanie udzielić informacji kiedy po otrzymaniu leczenia onkologicznego, kobieta może bezpiecznie wznowić karmienie piersią. 

Zdarza się że kobiety otrzymujące chemioterapię antymetabolitami mogą karmić piersią. Po każdej sesji chemioterapii mogą pompować i zlewać mleko, dopóki szkodliwe substancje nie znikną z mleka. Farmaceuta może przewidzieć czas potrzebny do usunięcia każdego niebezpiecznego dla dziecka leku z organizmu matki i jej mleka.

Zawsze, gdy używasz jakichkolwiek leków, ziół lub chemikaliów, powinieneś omówić to ze swoim lekarzem. Powinniśmy się dowiedzieć co wiadomo na temat ich wpływu na karmione piersią dziecko.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o potencjalnym wpływie konkretnego leku na dziecko, możesz spróbować skorzystać z bazy danych LactMed.

Baza danych o lekach i laktacji (LactMed) jest ogólnodostępną bazą danych w Internecie oraz w formie aplikacji na smartfony. Zawiera informacje o lekach i chemikaliach, na które mogą być narażone matki karmiące piersią. (LactMed można znaleźć tutaj).

Na stronach LactMed przeczytasz informacje na temat przenikania leków i substancji chemicznych do mleka matki, poziomu substancji chemicznych w mleku matki oraz potencjalnego i potwierdzonego wpływu na dziecko, jeśli są takowe nam znane.

Stany chorobowe u matki (względne przeciwwskazania)

Niektóre stany chorobowe matki takie jak rak, ciężkie infekcje lub niewydolność narządów (serca, wątroby czy nerek) mogą prowadzić do znacznego wycieńczenia u matki i powodować, że karmienie piersią będzie niepraktyczne lub niewskazane by nie powodować pogorszenia choroby matki. 

We wszystkich tych przypadkach, matka powinna szczerze porozmawiać ze swoim lekarzem na temat zalet karmienia dziecka piersią ale też i związanych z tym niebezpieczeństw dla swojego zdrowia.

Matki obawiające się że karmienie piersią może powodować żółtaczkę u ich dzieci zachęcam do przeczytania mojego artykułu tutaj.

W podsumowaniu:

Rodzice zaniepokojeni przeciwwskazaniami do karmienia piersią mogą pocieszyć się tym, że jest ich bardzo mało. Najczęściej wymienianymi bezwzględnymi przeciwwskazaniami są rozpoznanie galaktozemii u dziecka oraz zakażenie wirusem HIV lub HTLV u matki.

Włodzimierz Wiśniewski

Lekarz medycyny, specjalista w pediatrii i neonatologii, magister edukacji medycznej. Ponad 30 lat doświadczenia w medycynie klinicznej i jako pedagog pracujący ze studentami i rezydentami (w Polsce i w USA). Autor książki wydanej w USA "Babies Born Early"

Warto przeczytać: