Kiedy wcześniak wyjdzie ze szpitala do domu?


Wizerunek wcześniaka

Po urodzeniu wcześniaka, kiedy rodzice ochłoną z pierwszego szoku, zwykle będą mieli kilka ważnych pytań. Z doświadczenia wiem że są to następujące pytania: 

  1. Dlaczego urodziło nam się dziecko przed wyznaczonym terminem (przedwcześnie)?
  2. Czy nasze dziecko przeżyje?
  3. Czy nasze dziecko będzie się rozwijało normalnie?
  4. Jak długo nasze dziecko będzie musiało pozostać w szpitalu?

W tym artykule postaram się wam odpowiedzieć na ostatnie pytanie; przez ile czasu dzieci urodzone przedwcześnie muszą pozostać w szpitalu. Dodatkowo, przedstawię wam kryteria, którymi się zawsze kieruję jako prowadzący lekarz neonatolog, by podjąć decyzję o wypisie wcześniaka do domu. 

Większość dzieci urodzonych przedwcześnie będzie mogła wyjść ze szpitala między 35-tym a 37-ym tygodniem postkoncepcyjnego wieku ciążowego. Albo, innymi słowy, pomiędzy 5 do 3 tygodni przed tak zwanym wyznaczonym terminem rozwiązania ciąży. 

Dokładne informacje o średnim czasie hospitalizacji w zależności od tygodnia w którym dziecko się urodziło znajdziecie w tabelce poniżej (artykuł źródłowy). Trzeba pamiętać, że wartości podane w tabelce są liczbami uśrednionymi. Każde dziecko jest unikalnym pacjentem i przebieg jego choroby może dużo się różnić od średnich wskaźników.

Wiek ciążowy przy urodzeniuLiczba dni w szpitalu do wypisuWiek postkoncepcyjny w tygodniach przy wypisie
23-24 tygodni101-12039.6-40.6
25-26 tygodni82-9138.1-38.5
27-28 tygodni58-6836.9-37.3
29-30 tygodni40-5036.3-36.6
31-32 tygodni22-3235.7-36.0
33-34 tygodni10-1535.7-35.9
35-36 tygodni336.1-37

Poniżej, więcej informacji o tym co to są wcześniaki, dlaczego wymagają leczenia w szpitalu, i jakie będą kryteria, które one muszą spełnić by je wypisać do domu. 

Ogólne informacje o wcześniakach

Dzieci które urodzą się przed ukończonym 37- ym tygodniem ciąży nazywamy wcześniakami a taki poród porodem przedwczesnym. Około 7% porodów w Polsce kończy się w ten sposób (mój artykuł o przyczynach wcześniactwa).

U wcześniaków w zależności od ich wieku, wiele organów nie jest gotowych do normalnego funkcjonowania, tym samym uniemożliwiając ich wypis do domu po jednym czy dwóch dniach od porodu. 

Niektóre noworodki urodzone w 35 albo 36 tygodniu, mogą zostać po porodzie z matkami i zostać wypisane do domu po kilku dniach. Jednakże, prawie wszystkie dzieci urodzone poniżej 35-tego tygodnia ciąży bedą wymagać hospitalizacji na oddziałach noworodkowych. 

Oczywiście nie będzie to dla nikogo niespodzianką, że im wcześniej dziecko się urodzi, tym dłuższej będzie wymagało hospitalizacji. 

Poniżej wymieniłem najczęstsze problemy spotykane u wcześniaków w trakcie ich pobytu na oddziale noworodkowym. Są one omówione bardziej szczegółowo w moim artykule tutaj.

  • Problemy z utrzymaniem prawidłowej temperatury ciała
  • Problemy z karmieniem (piersią lub butelką)
  • Niskie poziomy cukru (tzw. hipoglikemia)
  • Problemy oddechowe i potrzeba podawania tlenu
  • Bezdechy z powodu wcześniactwa
  • Żółtaczki noworodków

Dodatkowo, u niektórych noworodków, zwłaszcza tych co urodziły się przed 28 tygodniem ciąży, mogą pojawić się komplikacje:

  • Choroba przewlekła płuc (tzw. BPD) – gdy dziecko wymaga długotrwałej tlenoterapii pomimo ukończenia 36 tygodni wieku postkoncepcyjnego.
  • Krwawienia wewnątrzczaszkowe albo wewnątrzmózgowe (tzw. IVH)
  • Martwicze zapalenia jelit (tzw. NEC)
  • Retinopatia wcześniaków (ROP)
  • Anemia wymagająca transfuzji krwi
  • Odma opłucnowa

Oczywiście czas wymaganej hospitalizacji i leczenia noworodka-wcześniaka będzie się różnił. Będzie zawsze zależał od ilości i rodzaju problemów i komplikacji.

Jakie kryteria musi spełnić wcześniak przed wypisem do domu?

Każdy noworodek po urodzeniu będzie w unikalnej tylko dla niego sytuacji. Przebieg i długość jego hospitalizacji będzie zależeć od wielu czynników. Tutaj, opowiem wam o najważniejszych kryteriach jakie ja biorę pod uwagę podejmując decyzję czy dziecko może być bezpiecznie wypisane do do domu, do swoich rodziców. 

Utrzymanie prawidłowej temperatury ciała

Wiele wcześniaków wymaga zastosowania w leczeniu specjalnych urządzeń (podtrzymujących ich temperaturę ciała (lampy cieplne albo inkubatory). W swojej praktyce jako neonatolog, wymagam żeby każdy noworodek, który został wyjęty z inkubatora do normalnego łóżeczka pozostał jeszcze w szpitalu przez co najmniej dwa dni. 

W trakcie tych dwóch dni upewnimy się, że noworodek będzie potrafił utrzymać prawidłową temperaturę ciała bez wspomagania i będzie można go bezpiecznie wypisać do domu. 

Brak bezdechów – regularny rytm oddychania

Wiele dzieci, zwłaszcza tych urodzonych przed 34 tygodniem ciąży cierpi na bezdechy. Bezdech to sytuacja, w której dziecko przestaje oddychać na 10 do 20 sekund. Często bedą im towarzyszyć spadki saturacji (poziom tlenu) i spadki częstości akcji serca. 

Czasami leczymy bezdechy lekami i prawie zawsze obserwujemy dzieci cierpiące na to w szpitalu aż do ich samoistnego wyleczenia. Jeśli bezdech jest przypadłością spowodowaną tylko i wyłącznie przez wcześniactwo, to z czasem zawsze dojdzie do samowyleczenia. Z tym, że trudno dokładnie przewidzieć jak długo bezdechy będą występować u konkretnego noworodka. 

W mojej praktyce stosuję zasadę, że wypis dziecka, które cierpiało na bezdechy może nastąpić nie wcześniej niż dwa dni po ustąpieniu bezdechów jeśli nie były one leczone farmaceutykami. 

Jeśli bezdechy u dziecka były leczone kofeiną, to nie wypiszę dziecka do domu wcześniej niż po 5-7 dniach odkąd przestaliśmy dziecku podawać ten lek. Kofeina ma bardzo długi czas wydalania z organizmu i musimy się upewnić, że dziecko już nie cierpi na bezdechy. 

Brak zwolnień akcji serca, tzw. bradykardii

Zwolnienia akcji serca zwane także bradykardiami zdarzają się u wcześniaków równie często jak bezdechy. By wypisać dziecko do domu, wymagam żeby nie było u noworodka znaczących klinicznie bradykardii przez co najmniej dwa dni. 

Stabilne poziomy tlenu w organizmie (saturacja tlenowa)

Prawie wszystkie dzieci urodzone przedwcześnie, będą monitorowane na oddziale noworodkowym przy użyciu puls-oksymetru. Puls-oksymetr mierzy saturację hemoglobiny tlenem, i dzięki tym ciągłym pomiarom mamy pośrednią informację o poziomach tlenu w organizmie dziecka. 

W pierwszych dniach po urodzeniu wcześniaka, poziomy tlenu w organizmie dziecka mogą się często wahać w zależności od ciężkości choroby płuc i serca. W następstwie, musimy ciągle zmieniać stężenie podawanego dziecku tlenu. 

Podobna sytuacja może występować u dzieci które już prawie mogą iść do domu ale cierpią na przewlekłą chorobę płuc (BPD), której leczenie wymaga ciągłego podawania tlenu w domu. W tych przypadkach, możemy przepisać tlen do podawania w domu. Ta sytuacja może dotyczyć niektórych dzieci urodzonych poniżej 28-go tygodnia ciąży i na szczęście nie jest bardzo częsta. 

Ponieważ rodzice nie będą mogli cały czas stać przy łóżeczku swojego dziecka i regulować tlen z minuty na minutę, przed wysłaniem takiego dziecka do domu, musimy się upewnić, że zapotrzebowanie na tlen jest ustabilizowane i nie wymaga ciągłego regulowania. 

Dziecko regularnie przybiera na wadze

Wcześniaki rodzą się zwykle z niską wagą urodzeniową i wiele z nich ma po urodzeniu problemy z karmieniem; nie tolerują mleka, albo wymagają karmienia przez sondę do żołądka. Z tych powodów, zdolność dziecka by przybierać regularnie na wadze jest jednym z najważniejszych czynników decydujących kiedy wypisać dziecko do domu.

Rodzice umieją karmić przez sondę do żołądka jeśli jest to potrzebne

Czasami dzieci, które były bardzo malutkie (mikro-wcześniaki) albo miały komplikacje brzuszne jak na przykład martwicze zapalenie jelit, wypisujemy do domu na karmieniu przez sondę do żołądka. W takich przypadkach, musimy nauczyć rodziców jak takie karmienia wykonywać i upewnić się, że rodzice sobie sami z tym poradzą. 

Oczywiście nie zostawiamy ich zupełnie samych w domu z tym problemem. Zapewnia się wizyty domowe wykwalifikowanej pielęgniarki, by mogła obserwować jak opiekunowie dziecka zajmują się dzieckiem, i czy jest im potrzebny dodatkowy trening albo wsparcie. 

Rodzice potrafią obsługiwać sprzęt medyczny

NIekiedy wypisujemy dzieci do domu na tlenie i z monitorem akcji sercowo-oddechowej i poziomu tlenu. Będą to dzieci, które cierpią na przewlekłą chorobę płuc i są uzależnione od tlenu. W takich przypadkach musimy nauczyć rodziców dziecka jak obsługiwać aparaturę medyczną i rozpoznać na czas jeśli coś nie funkcjonuje prawidłowo. 

Rodzice mają wszystkie potrzebne leki i umieją je podawać

Dzieci z chorobami przewlekłymi mogą wymagać leków po wyjściu do domu. Rodzice muszą się nauczyć jak te laki podawać, i wiedzieć gdzie owe leki są dostępne by je kupić. Niektóre leki specjalistyczne nie są rutynowo sprowadzane do wszystkich aptek i trzeba rodzicom dać czas by ten temat rozeznać. 

Problemy zdrowotne dziecka są wyleczone lub stabilne

Niektóre problemy okresu noworodkowego są leczone nie tylko przez neonatologa ale też przez innych specjalistów jak na przykład neurologa, kardiologa dziecięcego czy chirurga dziecięcego. Przed wypisem do domu dziecka z wieloma komplikacjami, zawsze konsultuję wszystkich specjalistów, którzy się danym dzieckiem zajmowali. Chcę się upewnić, że dalsze leczenie i kontrola mogą się odbywać w poradniach przyszpitalnych.

Rodzice są gotowi na wypis ich dziecka

W momencie wypisu do domu następuje “zmiana warty” opiekunów dziecka. Dotychczas osobą odpowiedzialną za komfort i zdrowie dziecka była pielęgniarka przy łóżku dziecka. Od teraz będą to robić rodzice. Jeśli dziecko jest nadal małe i ma jakieś przewlekłe problemy zdrowotne, może to być przytłaczające dla rodziców. 

Zawsze pytam rodziców czy są gotowi na wypis dziecka, czy mają pewność że sobie poradzą z karmieniem dziecka, podawaniem leków i obsługą aparatury medycznej potrzebnej do leczenia i monitorowania dziecka w domu (to ostatnie na szczęście jest rzadko potrzebne). 

Częste pytania dotyczące wypisu dziecka urodzonego przedwcześnie do domu

Jaka jest mInimalna waga ciała przy której dziecko może wyjść do domu?

Krótko odpowiem, nie ma minimalnej wagi przy jakiej wypisujemy noworodka do domu. Najważniejsza jest ogólna dojrzałość wszystkich organów dziecka i ich stabilne funkcjonowanie. 

Z drugiej strony powiem, że większość dzieci, które wypisuję do domu osiąga taką dojrzałość nie wcześniej niż po nabraniu wagi dwóch kilogramów. Jeśli mnie pamięć nie myli, to w ostatnim roku wypisałem do domu tylko kilka noworodków które ważyły mniej niż dwa kilogramy. 

Jaka jest minimalna długość hospitalizacji u wcześniaków?

Odpowiedź jest podobna do tego co napisałem na temat wagi ciała przy wypisie. Nie ma takiej minimalnej liczby dni. Teoretycznie, wcześniak urodzony w 36-ym tygodniu ciąży może być zdrowy, jeść dobrze, nie mieć żółtaczki i wyjść do domu z matką po dwóch dniach hospitalizacji; tak samo jak dziecko donoszone. 

Z drugiej strony, wcześniak który został przyjęty na oddział noworodkowy z powodu problemów z karmieniem, utrzymaniem temperatury ciała, albo z żółtaczką, będzie potrzebował więcej czasu. 

Co zrobić jeśli się boję zabrać moje dziecko z oddziału noworodkowego do domu?

We wszystkich przypadkach niepewności co do wypisu twojego dziecka, powinniście przedyskutować to z lekarzem prowadzącym wasze dziecko i pielęgniarkami. Wahania co do stanu zdrowia mogą być rozwiane przez dodatkowe badania, konsultacje i więcej czasu w szpitalu by się upewnić że wszystko będzie dobrze z dzieckiem. 

Twoje rozterki co do tego czy sobie sami poradzicie z dzieckiem w domu można rozwiązać na kilka sposobów. 

Po pierwsze, rodzice powinni spędzić więcej czasu przy łóżku dziecka by się nauczyć lepiej jak dziecko karmić, jak podawać leki i jak obsługiwać aparaturę medyczną jeśli dziecko idzie do domu z tlenem i na monitorze. 

Drugim sposobem by pomóc rodzicom i jest zaordynowanie regularnych domowych wizyt pielęgniarki i innych pracowników medycznych w zależności od potrzeb rodziców i dziecka. 

Żaden lekarz nie będzie dążył do wypisu dziecka do domu, jeśli rodzice albo dziecko nie są na to gotowi. Planowanie wyjścia do domu zaczyna się zaraz po przyjęciu dziecka na oddział. Moje pielęgniarki zawsze zachęcają rodziców w trakcie ich wizyt by uczestniczyli we wszystkich czynnościach jakie robią wokół ich dziecka. To pozwoli im nabyć umiejętności i wiary, że sobie sami poradzą jak dziecko wyjdzie do domu.

Włodzimierz Wiśniewski

Lekarz medycyny, specjalista w pediatrii i neonatologii, magister edukacji medycznej. Ponad 30 lat doświadczenia w medycynie klinicznej i jako pedagog pracujący ze studentami i rezydentami (w Polsce i w USA). Autor książki wydanej w USA "Babies Born Early"

Polecane artykuły