Możliwe Skutki Cięcia Cesarskiego


Birth of the baby by Cesarean Section

Od 30%-50% wszystkich porodów w Polsce odbywa się przez cięcia cesarskie. Przyszłe matki i ich rodziny niepokoi ryzyko związane z porodem chirurgicznym. Co więcej, ryzyko istnieje zarówno dla matki jak i dziecka. 

Najczęściej wymienianymi powikłaniami cesarskiego cięcia u matki są miejscowe zakażenia oraz problemy związane ze znieczuleniem. Ryzyko jest większe dla matki, jeśli chirurgiczny poród jest wykonany ze wskazań nagłych, albo w drugiej fazie porodu. Skutki dla dziecka są także nie do pominięcia i będziemy o nich rozmawiać poniżej. Jeśli chcecie przeczytać wytyczne Polskiego Towarzystwa Ginekologów na temat cięcia cesarskiego to znajdziecie je tutaj.

Powikłania po cięciu cesarskim u matki

Powikłania w trakcie lub po znieczuleniu

Niektóre z powikłań związanych ze znieczuleniem do cesarskiego cięcia to:

  • niedociśnienie (niskie ciśnienie krwi)
  • reakcje polekowe (np. swędzenie)
  • zatrzymanie moczu i zaparcia
  • nudności i wymioty
  • gorączka śródporodowa
  • dreszcze poporodowe
  • bóle głowy i pleców
  • odma mózgowa (niezamierzone wstrzyknięcie powietrza do przestrzeni podpajęczynówkowej powodujące silny ból głowy i objawy neurologiczne)
  • krwiak nadtwardówkowy kręgosłupa
  • niewydolność oddechowa
  • błędy, takie jak niewłaściwa dawka lub droga podania leków

Poporodowe zapalenie błony śluzowej macicy

Poporodowe zapalenie błony śluzowej macicy to termin używany do opisania infekcji błony pokrywającej macicę od wewnątrz. Może wystąpić nawet do kilku tygodni po urodzeniu dziecka. Choroba znacznie częściej występuje u kobiet po porodzie przez cesarskie cięcie niż u kobiet, które rodziły siłami natury.

Objawy zapalenia błony śluzowej macicy to:

  • podwyższona temperatura ciała
  • ból brzucha
  • obfite lub nieregularne krwawienie z pochwy
  • cuchnąca wydzielina z pochwy
  • bolesne oddawanie moczu

Poporodowe zapalenie błony śluzowej macicy można leczyć antybiotykami, które zwykle muszą być podawane drogą dożylną.

Powikłania rany pooperacyjnej

Powikłania rany, takie jak krwiak (gromadzenie się krwi), infekcje, rozejście się brzegów rany występują z częstotliwością do dwóch procent. Jednakże ilość takich powikłań po cięciu cesarskim w trybie nagłym będzie znacznie wyższa niż w przypadku planowych cięć cesarskich.

Następujące czynniki zwiększają ryzyko infekcji rany u kobiet po cesarskim cięciu:

  • otyłość
  • zakażenie błon i płynu owodniowego (zapalenie błon płodowych)
  • nadużywanie narkotyków i alkoholu
  • transfuzje krwi
  • leczenie przeciwzakrzepowe
  • obecność krwiaka po operacji

Krwotok

2-4% wszystkich kobiet które miały poród operacyjny otrzyma transfuzję krwi z powodu utraty krwi i ciężkiej niedokrwistości.

Czynniki, które mogą doprowadzić do utraty krwi to:

  • Macica nie kurczy się po usunięciu dziecka (atonia)
  • Nieprawidłowe łożyska (przodujące lub wrośnięte)
  • Poważny uraz macicy
  • Uszkodzenie dużych naczyń krwionośnych
  • Uszkodzenie narządów jamy brzusznej

Uraz narządów zlokalizowanych w jamie brzusznej

Podczas cięcia, zwłaszcza jeśli jest to cesarskie cięcie ze wskazań nagłych, może dojść do urazu narządów jamy brzusznej. Urazy te obejmują uszkodzenie pętli jelitowych, pęcherza moczowego, cewki moczowej i więzadeł. Zgłaszany wskaźnik tych urazów wynosi do 0.5% wszystkich pierwotnych cięć cesarskich (artykuł źródłowy).

Udary mózgu i zawały serca

Częstotliwość występowania ostrej choroby mięśnia sercowego (zawał serca) i choroby niedokrwiennej mózgu (udar) w ciągu pierwszych sześciu tygodni po cesarskim cięciu jest znacznie wyższa w porównaniu z populacją kobiet, które urodziły swoje dzieci drogą naturalną. 

Najprawdopodobniej poród chirurgiczny skutkuje większą liczbą przypadków zakrzepicy żył głębokich, a przemieszczające się skrzepliny doprowadzają do niedokrwienia mózgu i serca, powodując udary i zawały.

Śmierć matki

Około 13 kobiet umiera w USA na każde 100 000 wykonanych cięć cesarskich. Niestety danych z Polski nie mam na ten temat. Wskaźniki śmiertelności w krajach o niskich i średnich dochodach są znacznie wyższe i mogą sięgać nawet 750 zgonów na 100 000 wykonanych cięć.

Zaparcia

Kobiety mogą mieć problemy z zaparciami po cięciu cesarskim. Ta przypadłość może dotykać nawet 20% wszystkich pacjentów i jest spowodowana działaniem środków odurzających lub paraliżujących stosowanych podczas znieczulenia oraz fizjologiczną reakcją podrażnionych podczas operacji narządów jamy brzusznej.

Zrosty po cesarskim cięciu

Zrosty tworzą się po cięciu cesarskim, tak jak po każdej innej operacji brzusznej. Pacjenci mogą być bezobjawowi lub zrosty mogą przyczyniać się do niedrożności jelit, niepłodności lub trudności podczas kolejnych operacji brzusznych, skutkujących uszkodzeniem narządów. 

Nawet 45% kobiet podczas drugiego cesarskiego cięcia i 75% kobiet podczas trzeciego cesarskiego cięcia może mieć obecne zrosty.

Każda kolejna operacja brzucha u kobiety ze zrostami będzie trwać dłużej, ponieważ chirurg musi postępować bardzo ostrożnie ze względu na skomplikowaną przez zrosty anatomię.

Nieprawidłowe łożyska w przyszłych ciążach

Cięcie cesarskie przyczynia się do zwiększonej częstotliwości występowania nieprawidłowego łożyska w przyszłych ciążach (łożysko przodujące lub wrośnięte). 

Oba rodzaje rodzaje łożyska mogą być powodem masywnych krwawień i doprowadzić do poważnych powikłań. W rezultacie czasami będzie konieczne usunięcie macicy niezależnie od tego czy przyszły poród odbędzie się drogą pochwową czy przez cesarskie cięcie.

Istotna jest również liczba cięć cesarskich, ponieważ każde kolejne cięcie jeszcze bardziej zwiększa to ryzyko. Ryzyko łożyska przodującego jest 2.8 razy większe u kobiety po 3 cięciach w porównaniu do kobiety, która miała tylko jedno cesarskie cięcie. 

Ryzyko łożyska przyrośniętego przy drugim cesarskim cięciu wynosi 0.3%, przy trzecim cięciu 0.6%, a przy czwartym 2.1% (artykuł źródłowy).

Pęknięcie macicy w przyszłych ciążach

Kobiety, które chcą w przyszłości spróbować rodzić drogą naturalną są bardziej narażone na pęknięcie macicy w porównaniu do kobiet które nie miały cięcia cesarskiego. 

Ta wiedza jest głównym powodem, dla którego wszystkie kraje na świecie mają wysoki wskaźnik powtórnych cięć cesarskich. 

Ryzyko pęknięcia macicy będzie zależało od rodzaju nacięcia, jego lokalizacji oraz innych czynników. Jeśli kobieta jest zainteresowana porodem drogami natury po poprzednim cięciu cesarskim, to powinna przedyskutować to ze swoim lekarzem położnikiem.

Powikłania gojenia rany i blizny

Objawy związane z występowaniem blizny w miejscu operacji:

  • drętwienie i ból 
  • endometrioza
  • przepuklina w bliźnie pooperacyjnej
  • ciąża pozamaciczna w tkance bliznowatej

Zwiększone ryzyko porodu przedwczesnego w przyszłej ciąży

Naukowcy zebrali informację o ponad 180 tysiącach porodów i przeanalizowali czy poród przedwczesny był mniej lub bardziej prawdopodobny, jeśli poprzedni poród odbył się przez cesarskie cięcie (artykuł źródłowy).

Po dokładnej analizie statystycznej autorzy doszli do wniosku, że cięcie cesarskie w wywiadzie położniczym zwiększa ryzyko  ryzyko urodzenia wcześniaka w wieku poniżej 37 tygodni ciąży o 50% oraz urodzenia wcześniaka w wieku poniżej 32 tygodni ciąży o 100%.

Utrudniona decyzja co do porodu w przyszłości

Przejście cesarskiego cięcia naraża cię na zwiększone ryzyko wystąpienia nieprawidłowych łożysk i pęknięcia macicy w przyszłości. 

Z tych powodów podjęcie decyzji o sposobie porodu w następnych ciążach będzie znacznie bardziej skomplikowane. 

Skutki cesarskiego cięcia dla noworodków

Poród przez cięcie cesarskie może wpływać także na dobrostan dziecka.

Problemy z oddychaniem u noworodków po urodzeniu

Zmiany hormonalne zachodzące u matki i dziecka podczas naturalnego porodu powodują, że płuca płodu będą gotowe do życia poza ustrojem matki zaraz po urodzeniu. Częstość występowania problemów z oddychaniem jest 3 razy wyższa u dzieci urodzonych przez cięcie niż u dzieci urodzonych drogą naturalną (artykuł źródłowy).

Większość noworodków z zaburzeniami oddychania będzie musiała zostać przyjęta na OIOM dla noworodków, będzie wymagać wspomagania oddychania lub podawania tlenu. Dzieci, które będą wymagać leczenia tlenem albo maszyną do wspomagania oddychania nie będą mogły być karmione doustnie. 

Wiele takich dzieci będzie musiało pozostać w szpitalu dłużej niż typowe 2-3 dni.

Zaburzenia w rozwoju u niemowląt i dzieci

Niektóre badania, choć nie są one dobrej jakości, wskazują na możliwość, że dzieci urodzone przez cesarskie cięcie mają 1.2 – 1.3 razy większe ryzyko rozwoju zaburzeń takich jak autyzm albo zespół ADHD – nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (artykuł źródłowy).

Problemy z karmieniem piersią

Wiemy, że najlepszym mlekiem dla noworodka jest mleko matki. Niestety, ze względu na znieczulenie i czas potrzebny matce na rekonwalescencję po operacji, może upłynąć dużo czasu, zanim matka i dziecko będą mogli być razem.

Odstęp czasowy między porodem a pierwszą próbą karmienia piersią ma kluczowe znaczenie dla wspomagania karmienia piersią. Statystyki dowodzą, że kobiety, które miały cesarskie cięcie, rzadziej karmią swoje dzieci piersią niż kobiety, które urodziły naturalnie.

Negatywny wpływ na florę bakteryjną u dziecka

Nasze ciała są pokryte (skolonizowane) przez tysiące “dobrych” bakterii. Bakterie są na naszej skórze, w jamie ustnej i w jelitach. Bakterie spełniają dla nas ważne role: bronią nas przed „złymi” bakteriami i pomagają nam budować układ odpornościowy. 

Dla noworodka pierwsze spotkanie z „dobrymi bakteriami” ma miejsce w kanale rodnym, z florą narządów płciowych matki, a wkrótce potem z florą bakteryjną na skórze matki. 

Noworodki urodzone przez cięcie cesarskie pozbawione są możliwości kontaktu z florą narządów płciowych matki. Co więcej, opóźnienie do pierwszego karmienia piersią może również wpływać na ich mikroflorę noworodka.

Jak taka zmieniona flora bakteryjna u noworodków wpływa na ich życie, jeszcze dobrze nie wiemy. Lekarze spekulują jednak, że może to prowadzić do częstszego występowania otyłości i alergii.

Podsumowanie: 

Jak widzimy, poród przez cięcie cesarskie może mieć poważne konsekwencje zarówno dla matki jak i dziecka. Istnieją wskazania medyczne do porodu przez cięcie cesarskie o których napisałem oddzielny artykuł. Każda decyzja o porodzie chirurgicznym powinna być uważnie przedyskutowana z położnikiem biorąc pod uwagę wszystkie informacje o zdrowiu matki i dziecka. Z drugiej strony, pamiętajmy że cięcie cesarskie może być konieczne jako zabieg ratujący życie matki i dziecka. 

Lekarze położnicy mają obowiązek szeroko informować kobiety ciężarne o znanych skutkach cięcia cesarskiego dla matki i dziecka, zwłaszcza że w obecnych czasach wiele z tych kobiet woli urodzić przez cięcie (mój artykuł o cięciach na żądanie).

Włodzimierz Wiśniewski

Lekarz medycyny, specjalista w pediatrii i neonatologii, magister edukacji medycznej. Ponad 30 lat doświadczenia w medycynie klinicznej i jako pedagog pracujący ze studentami i rezydentami (w Polsce i w USA). Autor książki wydanej w USA "Babies Born Early"

Warto przeczytać